چرایی حضور ریچارد نفیو در تیم بایدن؛ شرایط ناکارآمدی فشار مالی از زبان معمار تحریم ها - مجله صادق ویلا

گروه بین الملل خبرنگاران- شاید برای عموم مردم ایران که در سال های اخیر فشارهای اقتصادی فراوانی را در اثر تحریم های ظالمانه آمریکا تجربه نموده اند، ارائه تعریف از تحریم ها و اینکه آنها چگونه عمل می نمایند کار چندان دشواری نباشد. ایران، بیش از چهار دهه است که با تحریم های مختلف آمریکا دست و پنجه نرم می کند.

اما معمولاً تحریم از نگاه کشور عامل، ابعاد، معانی و اهداف بی شماری دارد که تنها یکی از آنها ایجاد درد و ناکامی با هدف ایجاد تغییر رفتار در حکومت تحریم شونده است. از لحاظ راهبردی و سیاست گذاری، تحریم هدف یکسانی را با عملیات نظامی دنبال می کند و معمولاً به عنوان گزینه جایگزین آن به کار گرفته می گردد تا طرف مقابل یا استقامت نموده و پیروز گردد یا از میدان جنگ به در رفته و تسلیم گردد.

درک اینکه تحریم ها چیستند با چه هدفی اعمال می شوند، آمریکا از چه تدابیری ممکن است برای افزایش کارآمدی آن استفاده کند و چگونه می توان به بهترین نحو دشمن را از اعمال آنها منصرف کرد با توجه به پیوستن ریچارد نفیو به وزارت خارجه آمریکا حائز اهمیت است.

ریچارد نفیو کیست و چرا به دولت بایدن پیوست؟

نفیو در دولت باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق آمریکا در وزارت خارجه آمریکا حضور داشت و بخشی از تیمی بود که به تصویب 4 قطعنامه (1797، 1747، 1803، 1929) در شورای امنیت علیه ایران یاری کرد.

او سال 2013 به تیم مذاکره نماینده هسته ای آمریکا پیوست و سرپرستی کارشناسان مسائل تحریمی در این تیم را به عهده گرفت. از نفیو به جهت نقشی که در همین دوران در طراحی شبکه تحریم ها علیه ایران داشته به عنوان یکی از اصلی ترین معماران شبکه تحریم ها ضد ایران یاد می گردد.

از سوابق نفیو و نظراتش درباره درباره تحریم های ایران که در کتابش به نام هنر تحریم ها؛ نگاهی از درون میدان بیان نموده به نظر می رسد ورود او به دولت بایدن، بیش از هر چیز در راستای برنامه های دولت جدید آمریکا برای اجرایی کردن سیاست فشار هوشمند علیه ایران است که قرار است جایگزین فشار حداکثری دولت ترامپ گردد.

بایدن سپتامبر 2020 قبل از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در مقاله ای در سی ان ان به کلیاتی از مولفه های سیاست فشار هوشمند اشاره نموده بود. جان کلام بایدن در آن مقاله این است که سیاست ترامپ به جهت آنکه آمریکا را از متحدان اروپایی اش دور می کند توان اجماع سازی علیه ایران را ندارد و ضروری است واشنگتن، از اتحادی که در نتیجه اجرای برجام میان آمریکا و متحدان و شریکانش ایجاد می گردد به عنوان اهرم فشار بر ایران جهت تغییر رفتارش در جهت مطلوب واشنگتن و رسیدن به برجام های بعدی استفاده کند.

بنابراین، سیاست فشار هوشمند بایدن دو ویژگی را دنبال می کند: نخست، به دنبال ایجاد اجماع علیه ایران به وسیله ایجاد جبهه واحد با شریکان و متحدان است و دوم، برنامه ای برای کاهش واقعی فشار ضد ایران ندارد و البته برای انداختن توپ به زمین ایران و ایجاد اجماع علیه کشورمان هر جا لازم باشد دولت آمریکا باید اقداماتی نمادین بدون آثار عملیاتی برای نمایش کاهش تحریم ها انجام دهد.

این تحلیل، با خبری که چندی پیش شبکه خبری بلومبرگ درباره برنامه ریزی های دولت بایدن در قبال ایران منتشر نموده و مدعی شد بود دولت آمریکا میخواهد بدون برداشتن تحریم ها بعضی از فشارهای اقتصادی علیه ایران را کاهش دهد همراستا است.

بنابراین، به نظر می رسد ورود ریچارد نفیو به دولت آمریکا -به جهت اشرافی که او به پیچیدگی تحریم ها و ساختار تو در توی آنها دارد- برای اجرای همین سیاست است که چگونه آمریکا می تواند بدون آنکه فشارها علیه ایران را کاهش دهد نمایش کاهش تحریم به راه انداخته و از این مسئله به عنوان سکویی برای ایجاد جبهه متحد بین المللی علیه ایران استفاده کند.

نمایش دیپلماسی برای اجماع سازی

دولت بایدن در همین چند هفته ای که از ورودش به کاخ سفید می گذرد رگه هایی از این سیاست را به نمایش گذاشت، آنجا که اظهار داشت که با ارسال نامه ای به شورای امنیت سیاست دولت ترامپ در اجرای تحریم های بین المللی علیه ایران را پس گرفته است؛ در حالی که عملاً قصد ترامپ برای احیای این تحریم ها با مخالفت 13 عضو از 15 عضو شورای امنیت و اعلام رسمی دو رئیس دوره ای شورای امنیت کاملا شکست خورده بود.

در چنین شرایطی توجه به نظراتی که ریچارد نفیو درباره اینکه تحریم ها چه زمانی از بیشترین اثربخشی برخوردار خواهند بود شایان توجه است. او در کتاب هنر تحریم ها هدف از اعمال تحریم را ایجاد سختی می داند، تا درد و ناکامی باعث تغییر رفتار کشور هدف گردد.

جنگ شناختی در کنار جنگ اقتصادی

از شرحات او در این کتاب درباره تحریم های ایران می توان متوجه شد که چگونه جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران یک زاویه کمترشناخته شده جنگ شناختی و روانی نیز دارد. به عنوان مثال، او شرح می دهد که چگونه با آزاد گذاشتن واردات بعضی اقلام سعی شده بود که ذخیرهٔ ارزی کشور با سرعت بیشتری تحلیل برود. به همین دلیل او می نویسد که در عین تحریم اقلام مختلف، آزاد گذاشتن واردات کالاهای لوکس و تجملاتی به کشور هدف احساس اجتماعی تحریم شدگی را تقویت می کند و تحمل تحریم ها را نیز سخت تر می کند.

نفیو تأکید می کند که کشور تحریم نماینده باید شناخت خوبی از کشور هدف داشته باشد. او به اهمیت در نظر دریافت بافت جمعیتی کشور هدف اشاره می کند. مثلاً اگر جمعیت کشور مذکور نسبتاً جوان است می توان به صورت خاص فشارهای اقتصادی را بر جوانان متمرکز کرد؛ مانند تحریم هایی که به بیکاری منجر می شوند و شغل های بخش صنعتی و فراوری را تحت تأثیر قرار می دهند. تحریم های مسافرتی خصوصاً آن ها که آزادی حرکت افراد جوان و جمعیت شهری و دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهند نیز از همین دسته اند.

طبق توصیه های او ورود فناوری های ارتباطی مرتبط با فضای مجازی به کشور تحریم شده را نیز باید تسهیل کرد تا مردم از این طریق به مقایسه شرایط خود با دنیا پرداخته و اصطلاحاً گزندگی تحریم ها را بیشتر حس نمایند.

این موارد در کتاب نفیو اینطور مورد اشاره قرار گرفته اند: ارز از کشور خارج می شد، در حالی که کالاهای لوکس وارد می شدند و گزارش هایی از تشدید نابرابری های درآمد و تورم به بیرون آمد. این، انتخاب ترجیحی ما بود و تصمیمی بود که برای یاری به تشدید فشارها روی حکومت ایران، از منابعی در داخل کشور گرفته شده بود.

نفیو در ادامه می نویسد: ایالات متحده و شریکانش از دانش خود درباره روایت انقلاب ایران و هراس از تفرقه های اقتصادی به عنوان روشی آگاهانه برای جدایی انداختن میان رژیم و مردم استفاده کرد و ایده عزت برنامه هسته ای ایران که قبلاً آسان به مردم فروخته می شد را پرهزینه تر کرد.

شرایط شکست تحریم ها

با این حال، نفیو درباره اینکه تحریم ها در چه شرایطی بی اثر می شوند هم نوشته است. از نگاه او در نقطه مقابل اعمال درد و تحریم، عزم و استقامت طرف تحریم شونده برای ایستادگی در برابر سیاست تحریم قرار گرفته است. بهترین تعریف از استقامت، قاطعیت روان شناختی در کشور هدف برای انکار پیروزی کشور تحریم نماینده و همچنین ادامه دادن به مسیری است که برای خود انتخاب نموده. اساساً نیز تحریم با هدف تحت الشعاع قرار دادن این قاطعیت و عزم روان شناختی ایجاد شده است.

نفیو نداشتن درک درست از عزم و استقامت کشور تحریمی را موجب شکست تحریم ها دانسته و استدلال می کند بی اثر شدن تحریم ها به خاطر ناکارآمدی خود تحریم ها نیست بلکه هنگامی است که احساس روانی و اجتماعی تحریم شدگی در کشور هدف به اندازه کافی برای مردم جامعه ملموس نمی گردد. به اعتقاد نفیو اگر کشوری خودبسندگی اقتصادی و سیاسی داشته باشداز نظر دفع فشارهای خارجی قدرت بالایی خواهد داشت.

او به عنوان مثال در جایی از کتابش به شکست طرح آمریکا برای وادار کردن ایران به تسلیم به وسیله تحریم بنزین می نویسد: ایران یک نمونه شاخص از این مسئله است در سالهای 2009 و 2010 خرد جمعی در واشنگتن ایجاب میکرد که اعمال تحریمها بر واردات بنزین ایران و سایر محصولات نفتی و بنزینی می تواند دولت ایران را از پای در بیاورد. نماینده جمهوریخواه سنا آقای مارک کرک که یکی از هواداران اصلی تحریم ایران بود در سال 2010 استدلال کرد که قرنطینه بنزین در خصوص ایران میتواند چنان آثار وخیمی برای این کشور داشته باشد که او را متقاعد کند برنامه هسته ایش را کنار گذاشته و سایر فعالیتهای پنهانش را متوقف نماید. به همین دلیل تحریم واردات بنزین ایران در قانون سیسادا گنجانده شد.

نفیو با این حال تصریح نموده ایران به جای آنکه امتیاز بدهد پالایشگاه ها خود را بازطراحی نموده تا احتیاج بنزین داخلی را تأمین کند. او می نویسد: پس ایران توانست از این فشار عبور کند. ناکامی در این مثال ازسوی آمریکا به دلیل خود اعمال تحریمها نبود، چرا که واردات بنزین ایران به صورت میانگین سالانه از 132000 بشکه در روز در سال 2009 به 39600 بشکه در سال 2010 رسید. در عوض ناکامی اصلی عدم درک اهمیت این موضوع بود که ایران میتواند به زنده نگه داشتن حمل و نقل جاده ای خود ادامه دهد و از روشهای معمول برای فائق آمدن بر مشکل تحریمها استفاده کند. به عبارت بهتر ایران فشار ناشی از منع واردات بنزین را احساس کرد اما آن را قابل مدیریت کردن دانست و از آن عبور نمود.

.