حل مسائل کلان کشور به وسیله پژوهشگران، حمایت از 440 طرح پژوهشی و 209 طرح پسادکتری در سال 98 - مجله صادق ویلا

گروه دانشگاه خبرگزاری خبرنگاران-هانا حیدری؛ ایمان افتخاری در اسفند سال 97 با حکم سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، به عنوان رئیس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور انتخاب شد. وی یکی از 50 دانش آموخته برگزیده دانشگاه صنعتی شریف در 50 سال نخست فعالیت این دانشگاه است. افتخاری که دکتری ریاضی خود را از دانشگاه پرینستون اخذ نموده، مدتی به عنوان استادیار در دانشگاه هاروارد مشغول به کار بوده است. وی پیروز به دریافت جایزه ابوریحان فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در علوم پایه شده است.

افتخاری دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی پژوهشکده ریاضی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی، پژوهشکده ریاضی، سرپرست دفتر ارتباط و هم اندیشی با نخبگان در بنیاد ملی نخبگان، معاون پژوهشکده ریاضیات پژوهشگاه دانش های بنیادی پژوهشکده ریاضی، عضو هیئت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و مسئول تدوین سند راهبردی سمپاد و عضو هیئتا منای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان است. در ادامه گفتگوی خبرنگاران با رئیس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور را می خوانید:

خبرنگاران: صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور تسهیلاتی برای پژوهش های کرونا محور در نظر گرفته است؟

افتخاری: دو برنامه ویژه در مورد پژوهش های کرونا محور داریم که مورد اول فراخوانی مشترک با آموزشگاه علوم چین است. از آنجایی که چین نیز به طور جدی با مسئله کرونا روبرو بوده، سرمایه گذاری قابل توجهی در این حوزه نموده و تجربیات قابل اعتنایی در این خصوص کسب نموده است. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور فراخوانی برای 12 طرح بین المللی در ابعاد عظیم تدارک دیده که 6 مورد از آن متمرکز بر موضوع کروناست. برنامه مشترک با آموزشگاه علوم چین از دو سال قبل پیگیری شده بود اما با توجه به شرایط جدید قرار شد علاوه بر 6 موردی که پیش از این تأیید شده بود 6 مورد دیگر در مورد کرونا نیز به آن اضافه گردد.

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور از چند هفته قبل فراخوان ملی نیز منتشر نموده که بسیار گسترده است. این فراخون علاوه بر مسائل درمانی کرونا(که در حوزه مسائل پژوهشی جای می گیرد) مسائل اجتماعی، مسائل روان شناسانه مرتبط با بیماری و مسائل آماری را نیز تحت پوشش قرار می دهد. در این فراخوان سعی شده تحقیقات به شکل منسجم و حول یک موضوع انجام شوند. شاید این نخستین فراخوان صندوق باشد که حول یک موضوع خاص شکل می گیرد، امیدواریم در آینده نیز از این الگو استفاده کنیم. شاید در آینده چند فراخوان دیگر با تمرکز بر چالش خاص تعرف کنیم.

بیشتر قالب های حمایتی صندوق در مورد طرح های مرتبط با کرونا دو یا بیش از دو برابر طرح های معمولی در نظر گرفته شده است تا نگاه ناظرتر و حمایت های موثرتری بر محصول نهایی داشته باشیم. البته باید این نکته را در نظر داشت که جنس حمایت هایی که صندوق حمایت از پژوهشگران حمایت از آنها را وظیفه و رسالت خود می داند، مسائل دیربازده هستند. به عبارت دیگر پژوهش های مورد حمایت ما از نوعی نیستند که طی 6 ماه به پایان برسند و به جامعه ارائه شوند. با این حال بسیاری از این پژوهش ها با توجه به مسائل و مسائل جامعه شکل می گیرند، حل بسیاری از مسائل و مسائل جامعه احتیاج به راهکار های ریشه ای دارد که باید متناسب با آنها پژوهش انجام گردد.

راهکار های عاجل، ریشه ای و درازمدت باید در فضای فعلی جامعه پیگیری گردد. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور می توانست بعضی از مسائل را در کوتاه مدت حل نماید، بسیاری از عظیمان و دانشمندان کشور با صندوق همکاری دارند و در پویش فراز و فرود زندگی همکاری نموده اند. نگاه این پویش یاری به آرام سازی فضای روانی جامعه است. با همکاری این دانشمندان و عظیمان موشن گرافی های مختلف و تعدادی ویدئو ضبط شده و دو اپلیکیشن نیز برای کاهش استرس و اضطراب طراحی شده است. این اقدامات برای یاری به بازگشت جامعه به حالت سلامت روانی و کاهش استرس صورت می گیرد.

خبرنگاران: باتوجه به توصیه های محدودسازی رفت وآمد، آیا صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور تمهیداتی برای انجام کارها به شکل آنلاین اندیشیده است؟

افتخاری: بیشتر تعاملات صندوق با پژوهشگران از ابتدا نیز به شکل آنلاین انجام می شده است. عظیم ترین چالش ما غربالگری طرح ها و پژوهش های دریافت شده بود. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور سالانه3 تا 4 هزار طرح پژوهشی دریافت می نماید که برای داوری و غربالگری آنها گروه های تخصصی از برجسته ترین افراد کشور تشکیل می گردد. نزدیک به 200 نفر از دانشمندان کشور در کارگروه ها با صندوق همکاری می نمایند، این افراد کارمندان صندوق نیستند اما در جلسات ماهانه حوزه تخصصی خود شرکت و پژوهش ها را ارزیابی می نمایند.

عظیم ترین چالش حفظ این فضای ارزیابی بود که در حال حاضر تمامی این فعالیت ها به شکل مجازی انجام می گردد. در ابتدا با مسائلی روبرو شدیم اما در حال حاضر فرایند انجام امور به سرعت جلسه های گروهی حضوری رسیده است. برای مثال، کارگروه فنی مهندسی دو هفته قبل جلسه ای داشت که در آن 70 طرح داوری شده را برای تایید نهایی و حمایت شدن آنالیز کرد.

بسیاری از فضاهای این چنینی را فعال کردیم و خوشبختانه زندگی در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور به حالت قبلی برگشته با این تفاوت که حضور از قبل نیز کمتر شده است.

خبرنگاران: طرح میثاق به کجا رسید؟

افتخاری: چنین طرح هایی به شکل بسته های حمایتی مطرح می گردد که باید فرایند تصویب و آیین نامه نویسی را طی نمایند. در مورد طرح میثاق، این فرایندها تا اسفند 98 تقریبا انجام شد. در حال حاضر دریافت بعضی گرنت ها شروع شده است. فضای پذیرش گرنت های بنیان، شروع، استقرار و میثاق نیز شروع شده است. مرحله بعدی اداری است که در آن چاچوب اقتصادی و سقف حمایت تصویب می گردد. دریافت طرح در حال اجرا است و مصوبات لازم در مورد چارچوب اقتصادی و سقف حمایت نیز تا دو هفته آینده انجام می گردد.

طرح میثاق چیست؟ این طرح با توجه به محتویات بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی تدوین شده و مبلغ 10 میلیارد تومان بودجه مستقل برای آن در نظر گرفته شده است. طرح میثاق متمرکز بر علوم پایه و علوم انسانی است و در 6 محور شامل سبک زندگی، خانواده، اقتصاد مقاومتی، گردشگری، فضای مجازی و حقوق شهفرایندی پروپوزال پذیرش می نماید. هر کدام از محورهای این برنامه با همکاری نهادهای مختلف انجام می گردد.

خبرنگاران: صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور در سال گذشته چند پژوهشگر پسادکتری را حمایت نموده است؟

افتخاری: در سال گذشته حدود یک هزار و 300 پروژه را حمایت کردیم که شامل چهار رساله دکتری کرسی، 306 رساله دکتریریال 1 رسانه دکتری تفاهم نامه ای، 143 طرح پسادکتری، 10 طرح پسادکتری کرسی و 54 طرح پسادکتری تفاهم نامه ای می گردد. همچنین دو طرح پسادکتری از بنیاد ملی نخبگان به صندوق معرفی گردید. همچنین از 48 طرح پژوهشی تفاهم نامه ای، چهار طرح پژوهشی برای گرنت شروع و 388 طرح پژوهشی مستقل حمایت شده است. به طور کلی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور از 209 طرح پسادکتری، 329 رساله دکتری، 440 طرح پژوهشی، یک کرسی پژوهشی و یک گرنت پژوهشی حمایت نموده است.

خبرنگاران: برنامه های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور برای امسال چیست؟

افتخاری: برنامه صندوق با توجه به بازه زمانی باقی مانده از دولت است، بنابراین سعی می کنیم برنامه ها و طرح های سال گذشته را عملیاتی کنیم. برای مثال، برنامه پسادکتری فناوری 6 ماه قبل طراحی شده بود که نخستین مورد آن اواخر اردیبهشت عملیاتی شد. این برنامه با همکاری یک گروه صنعتی فعال در حوزه تایر خودرو انجام شده است و آماده دریافت طرح ها از پژوهشگران است. ابتدا باید تعدادی طرح دریافت، سپس ارزیابی گردد. در مرحله بعد نتایج به گروه صنعتی اعلام می گردد و درصورت پذیرش، پژوهشگر می تواند کار خود را شروع کند.

این مراحل کاملا روتین است. باوجود این که طرح هنوز کامل نیست و پژوهشگر باید برای تکمیل آن انرژی بگذارد اما با بکارگیری روال صندوق این امور نیز بدون مشکل پیش خواهد رفت. مسئله مهم تر این است که در حال مذاکره با تعدادی مجموعه پیشروی دیگر هستیم تا دوره های پسادکتری فناوری را گسترش دهیم. از سوی دیگر تنها مشکل جامعه، صنعت تایر نیست. زمانی که به عنوان یک نهاد فرادستگاهی وارد عمل می شویم باید حوزه های متنوع را در نظر بگیریم. باید حوزه فولاد، پتروشیمی، ارتباطات و ...را آنالیز کنیم و مسائل آنها را شناسایی کنیم و آنها را به نقطه دریافت طرح از پژوهشگران برسانیم.

مسئله دیگر در مورد شیوع ویروس کروناست که برنامه چالشی برای آن در نظر گرفته شده است. در این برنامه چالش های موجود در فضای صنعتی و اجتماعی به صورت مسئله علمی تبدبل می گردد و برای حل آنها از دانشمندان و محققان کشور یاری گرفته می گردد. این برنامه می تواند موضوع کرونا داشته باشد اما مسائل کلان دیگری نیز وجود دارد که امیدورایم آنها را نیز در قالب چند فراخوان موضوعی پیش ببریم. یکی دیگر از اهداف حائز اهمیت صندوق، توسعه برنامه پسادکتری است، کوشش می کنیم فضای این برنامه شامل استقرار پژوهشگر در مقر گروه صنعتی باشد.

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور وسیع ترین برنامه پسادکتری کشور از نظر تعداد افراد تحت پوشش را دارد. در بیشتر مواقع افراد یک تا دو سال از تسهیلات آن استفاده می نمایند اما همچنان در فضای فاقد کار دائم قرار می گیرند. فردی که تا دوره دکتری ادامه تحصیل می دهد، در بالاترین سطح پسادکتری و تحت حمایت صندوق واقع شده است و دو سال نیز سابقه پژوهش دارد، با فضایی روبه رو می گردد که راهی برای استخدام دائم در صنعت یا دانشگاه وجود ندارد.

نگاه صندوق در این خصوص طراحی و راه اندازی چند برنامه برای حل این مشکل است. بدین ترتیب پژوهشگر پس از اتمام دوره پسادکتری چند گزینه مختلف پیش رو دارد. دوره پسادکتری فناوری یکی از برنامه های صندوق برای حل این مشکل است که به پژوهشگر امکان ورود به فضای صنعتی و کسب تجربه را می دهد. برنامه دیگری نیز با بنیاد ملی نخبگان و 13 دانشگاه برتر کشور داریم تا فضای روشنی در مورد استخدام دانشگاهی برای افرادی ایجاد کنیم که وارد دوره پسادکتری صندوق می شوند.

البته این امر به معنای تضمین استخدام آنها نیست بلکه تمهیداتی برای شکل گیری ارتباط مثبت میان پژوهشگران و دانشگاه است. این برنامه تجربه استقرار و کار در محیط دانشگاهی را برای پژوهشگر به ارمغان می آورد. وقتی ریاست صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور را برعهده گرفتم، هفت تا هشت برنامه داشتم که اهم آنها را به معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری ارائه کردم. این برنامه ها در فرایند چند ماهه ای تصویب شد و در حال حاضر در مرحله اجرایی واقع شده است. وقتی که هر کدام از آنها به مرحله نهایی خود می رسند، گزارش آن به رسانه ها داده می گردد.

4021/