جزئیات یک رانت بهداشتی ، پای غول خودروسازی در گلیم تولیدکنندگان موادبهداشتی! - مجله صادق ویلا

به گزارش خبرنگاران به نقل از شرق، یک شرکت خودروسازی خط فراوری مواد ضدعفونی نماینده دست و سطوح را راه اندازی نموده است. این غول خودروسازی تنها مجموعه خصولتی نیست که در بحران همه گیر کرونا به حوزه ای غیرتخصصی وارد می گردد. بعضی صنایع دیگر نظیر گروهی از برندهای لوازم خانگی که به دلیل شرایط رکود حاکم بر بخش صنعت کشور و تشدید تحریم ها پیش از این زیان دیده بودند، با ایجاد تقاضای سربار برای مواد ضدعفونی نماینده پس از شیوع کرونا وارد این حوزه شده اند. ضمن آنکه بعضی دیگر از شرکت های خصولتی هم مشغول به کار فراوری سایر مایحتاج مورد احتیاج کرونا نظیر لباس های ایزوله کادر پزشکی شده اند. اگرچه به ظاهر این اقدام شرکت های خصولتی پسندیده و در راستای تأمین احتیاجهای مردم است اما آیا به راستی خطوط فراوری مواد شوینده و بهداشتی موجود نمی توانستند احتیاجهای کشور را تأمین نمایند و حتما باید نیروی یاریی وارد این عرصه می شد.

بر اساس گفته فعالان اصلی و سنتی این حوزه، نه تنها واحدهای فراوریی مواد شوینده و بهداشتی توان فراوری کل احتیاج کشور را دارند بلکه به دلیل تأمین نشدن الکل به عنوان ماده اولیه مورد احتیاج برای فراوری مواد ضدعفونی نماینده، ظرفیت فراوریی این واحدهای تخصصی و استاندارد، خالی مانده است. اما چه شد که یک شرکت خودروسازی و دیگر خصولتی ها یا برندهای صنعتی یکباره راهی عرصه فراوری مواد ضدعفونی نماینده شده اند؟ به اعتقاد رضا پدیدار، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، رانت جویی خصولتی ها سبب می گردد که آنها به وسیله ارتباطی که با بدنه دولت دارند، وارد عرصه ای بشوند که در آن تخصص ندارند تا بتوانند با تأثیری که بر قیمت ها می گذارند، سود مقطعی ببرند اما دود این رانت جویی در نهایت به چشم مصرف نماینده ای می رود که در این مناسبات هیچ جایی نداشته است. به اعتقاد او ورود شرکتی مانند یک شرکت خودروسازی در حوزه های غیرمرتبط یک خسارت ملی را به همراه خواهد داشت.کرونا چرخ بسیاری از فعالیت های مالی را از حرکت انداخته است اما تقاضای سربار در بعضی رشته ها هم ایجاد نموده است. البته تقاضای سربار در حوزه مواد شوینده، ضدعفونی نماینده، دارو و اقلامی که به طور مستقیم با درمان و جلوگیری از ابتلا به کرونا در ارتباط است و چرخش مالی حاصل از آن به قدری در مقایسه با خسارت کلی کرونا و رکود مالی ناشی از آن کوچک است که بعضی کارشناسان مالی حتی اشاره کردن به درآمدهای حاصل از این تقاضای سربار را هم دردآور توصیف می نمایند اما گویا در این شرایط، بعضی شرکت های خصولتی زیان ده، با وجود آنکه احتیاجی به حضور و فعالیت آنها در حوزه های غیرتخصصی شان نیست، کوشش نموده اند به عرصه های سودآور این روزهای اقتصاد ایران وارد شوند.

• آسیب های زیاد ورود به حوزه های غیرتخصصی

درحالی که خطوط فراوریی مواد شوینده و ضدعفونی نماینده به دلیل کمبود الکل به عنوان ماده اولیه مورد احتیاج این صنایع در حال خاک خوردن هستند، در خبرها می خوانیم که یک شرکت خودروسازی یکی از دو غول عظیم خودروسازی که البته زیان ده هم هست، اقدام به راه اندازی خطوط فراوری مواد ضدعفونی نماینده دست و سطوح نموده است.

یک شرکت خودروسازی تنها مجموعه فعال شده در این حوزه نیست. بعضی برندهای لوازم خانگی هم به این حوزه ورود نموده اند. آیا واقعا خطوط فراوری موجود قادر به پاسخ گویی به احتیاجهای جامعه نبودند و باید نیروی یاریی به این عرصه وارد می شد. درحالی که خطوط فراوریی مواد شوینده و ضدعفونی نماینده به دلیل کمبود الکل به عنوان ماده اولیه مورد احتیاج این صنایع در حال خاک خوردن هستند، در خبرها می خوانیم که یک شرکت خودروسازی یکی از دو غول عظیم خودروسازی که البته زیان ده هم هست، اقدام به راه اندازی خطوط فراوری مواد ضدعفونی نماینده دست و سطوح نموده است

سید مصطفی مقدسی، رئیس سابق انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی در گفت وگو با شرق عنوان می نماید: اینکه افراد وارد حوزه هایی شوند که در تخصص آنها نیست، اقدامی غیراصولی است و آسیب های زیادی دارد. او ادامه می دهد: گاهی فراورینمایندگان یک محصول نمی توانند احتیاجهای جامعه را تأمین نمایند. مثلا تخت بیمارستانی به حد کافی نیست؛ به همین دلیل نمایشگاه را هم تبدیل به بیمارستان می نمایند. ارتش و سپاه هم تخت بیمارستانی می زنند. چنین رفتاری پذیرفتنی است اما در صنعت شوینده، بهداشتی و دارویی واحدهای موجود خیلی راحت می توانستند احتیاجهای کشور را تأمین نمایند.مقدسی اضافه می نماید: ده ها شرکت هستند که اگر الکل دریافت نمایند، می توانند فراوری نمایند. شرکت هایی هم که الکل گرفته اند، هنوز ظرفیت خالی دارند. هم اکنون هم تقریبا شرایط بازار اشباع است. بنابراین در این فقره خیلی ضرورتی برای فعالیت نبود.او تأکید می نماید: اگر ظرفیت صنایع شوینده و دارویی جواب نمی داد که احتیاجهای کشور را تأمین نمایند، شرکت های دیگر مثل یک شرکت خودروسازی یاری می کردند و ایرادی هم نداشت اما اگر با انجمن صنایع شوینده صحبت کنید، فهرستی از خط های آماده فراوری را می توانند به شما بدهند که فرمولاسیون را هم می توانستند به بهترین نحو انجام دهند ولی به دلیل نبود ماده اولیه بی کار مانده اند.رئیس سابق انجمن صنایع شوینده می گوید: یادم هست زمان جنگ در کمباین سازی ایران بودم. در آن مقطع ما پوکه خمپاره هم می ساختیم. در آن شرایط نمی شد ایراد گرفت که چرا کمباین سازی ایران خمپاره می زند اما درحال حاضر در صنعت شوینده و دارویی احتیاجی نبود سراغ صنایع خودرو و جاهای دیگر برویم.

• کمبود الکل برای واحدهای تخصصی

بختیار علم بیگی، رئیس انجمن صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی نیز در گفت وگو با شرق از ظرفیت خالی روزانه بین 500 تا 600 تنی صنایع فعال در حوزه فراوری مواد ضدعفونی نماینده خبر می دهد.او می گوید: اگر الکل در اختیار واحدهای فراوریی قرار گیرد که بتوانند فراوری نمایند، احتیاج بازار را تأمین خواهند کرد. این انجمن آمادگی دارد با گروه هایی که دارو فراوری می نمایند، در صورت تأمین الکل، کل احتیاج بازار را در اختیار متولیان قرار دهد.علم بیگی نمی داند که محصولات ضدعفونی نماینده فراوریشده توسط یک شرکت خودروسازی در کجا عرضه می گردد و درباره حجم فراوریات این شرکت هم اطلاعاتی در دسترس ندارد.او به این پرسش که آیا یک شرکت خودروسازی بخشی از ماده اولیه مورد احتیاج واحدهای صنعتی تخصصی حوزه مواد ضدعفونی نماینده را در اختیار می گیرد و بخشی از احتیاج بازار را تأمین می نماید، پاسخ مثبت می دهد.

• رانتی برخلاف اصول بهداشتی

با وجود ظرفیت خالی در صنایع شوینده چرا یک شرکت خودروسازی و دیگر خصولتی ها وارد عرصه فراوری مواد ضدعفونی نماینده شدند؟ آیا این رفتار درست است؟ حضور آنها بر عرضه و تقاضای بازار تأثیرگذار است؟ رضا پدیدار عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران در گفت وگو با شرق عنوان می نماید: فراوری محصولات ضدعفونی نماینده که به عنوان کالاهای استراتژیک منظور می گردد، در شرکت های فراوریی و کارخانجات خاصی که به همین منظور ایجاد شده اند، به خاطر حساسیت های خاصی که از منظر درجه خلوص و اثرگذاری آنها وجود دارد، باید انجام گردد.او می گوید: به عبارت دیگر ورود سایر شرکت هایی که شاخص ها و استانداردهای مربو ط به فراوری را ندارند، به نظر من خطاست. ضمن اینکه فرایند فراوری محصولات ضدعفونی نماینده کاملا اختصاصی و حرفه ای است و فعالان این حوزه باید گواهی های تخصصی خود را داشته باشند.پدیدار تأکید می نماید: اگر قرار باشد شرکتی مثل یک شرکت خودروسازی که در این زمینه هیچ تجربه ای ندارد، بخواهد از رانت دولتی استفاده کند یا سایر رانت هایی که به این نوع شرکت های خصولتی به نوعی داده می گردد، چنین رفتاری هم خلاف قوانین و مقررات و هم خلاف اصول حفظ بهداشت عمومی کشور است.او ادامه می دهد: به نظر من این تصمیم نادرست است. به خاطر اینکه محصولات پایه ای که برای ضدعفونی داریم، مشتقاتی است که پایه الکلی دارند و اینها تجهیزاتی را می طبد که این تجهیزات در اختیار همه نیست. تعدادی از شرکت های محصولات پتروشیمی هم چنین تجهیزاتی دارند که اگر آنها وارد عمل شوند، توجیه پذیرتر است تا یک شرکت خودروسازی که به نظر من آسیبی را به صنایع فراوریی و سنتی در این بخش وارد می نماید.

• ضربه خصولتی ها به شرکت های فراورینماینده اصلی

به گفته عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران، خصولتی ها از قِبَل این رانتی که ایجاد می نمایند، هم قیمت ها را می توانند تحت تأثیر قرار دهند و هم منافعی را برای خود حاصل نمایند. از طرف دیگر این شرکت ها می توانند ضربه ای را به شرکت های موجود که بر اساس یک برنامه زمان بندی فراوری را در دستور کار دارند و محصول را بر اساس یک جدول زمان بندی روانه بازار می نمایند، وارد نمایند که به هیچ وجه معقول نیست.ما اگر بخواهیم به اقتصاد خسارت وارد کنیم، می توانیم اجازه دهیم همه در هر کاری وارد شوند و رقابت واقعی را تبدیل به رقابت غیرواقعی نمایند. رانت ایجاد نمایند و شرایطی به وجود آورند که قیمت گذاری ها دچار مشکل گردد

او تأکید می نماید: در هیچ جای جهان نداریم که شرکتی که در یک زمینه ای صاحب برند و تخصص است، وارد حوزه غیرمرتبط و غیرتخصصی خود گردد. زیرا ورود به حوزه های غیرتخصصی رقابت سالم را به رقابت ناسالم تبدیل می نماید و رقابت ناسالم یکی از عارضه های مالی هر کشوری است. به نظر من ورود شرکت یک شرکت خودروسازی به عنوان یک خودروساز در حوزه مالی مواد شیمیایی و سایر فعالیت هایی که در زمینه غیرحرفه ای خود باشد، یک خسارت ملی است. ما اگر بخواهیم به اقتصاد خسارت وارد کنیم، می توانیم اجازه دهیم همه در هر کاری وارد شوند و رقابت واقعی را تبدیل به رقابت غیرواقعی نمایند. رانت ایجاد نمایند و شرایطی به وجود آورند که قیمت گذاری ها دچار مشکل گردد و دولت و نهادهای مرتبط دچار سردرگمی شوند.او ادامه می دهد: وقتی نهادهای غیرتخصصی وارد حوزه ای می شوند، ممکن است هزینه هایی به آنها مترتب گردد تا به محصول نهایی برسند. این هزینه را نهایتا مصرف نماینده نهایی باید پرداخت کند و اگر این فرایند ادامه یابد، مصرف نماینده نهایی آخرین نفری است که باید خسارت عدم مدیریت صحیح، حرفه ای و تخصصی چنین شرکت هایی را بپردازد.

• رانت طلبی عامل ورود به سایر حوزه ها

پدیدار به این پرسش که چه عاملی سبب می گردد خصولتی ها به حوزه های مختلف وارد شوند، این گونه پاسخ می دهد: رانت طلبی سبب می گردد این شرکت ها چنین رفتارهایی داشته باشند. این شرکت ها همواره در شرایط عدم تعادل مالی، توانسته اند خود را حفظ نمایند و از این شرایط به عنوان یک فرصت استفاده نمایند تا هزینه هایی که بر اثر سوء مدیریت در درون خود دارند، جبران نمایند. آنها با ورود به سایر حیطه های تخصصی به صورت موقت انتفاع جدیدی برای خود ایجاد می نمایند؛ حتی به بهای اینکه به آن شاخه مالی خسارت جدی وارد نمایند.به ظاهر این شرکت ها قصد دارند کالای مورد احتیاج جامعه را تأمین نمایند اما در نهان و در دل خود، فقط به دنبال رانت جویی و سودطلبی هستند

او می گوید: این مسئله حاصل سوء مدیریت و عدم توجه به برنامه ریزی است. دود همه اینها به چشم مصرف نماینده نهایی می رود. این شرکت ها می توانند ضربه مهلکی به اقتصاد کشور وارد نمایند. آن هم در شرایطی که در التهاب مالی هستیم و کشور در شرایط تحریمی واقع شده است.عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران بیان می نماید: به ظاهر این شرکت ها با چنین تصمیم گیری هایی نشان می دهند که برای کشور دلسوزی می نمایند و قصد دارند کالای مورد احتیاج جامعه را تأمین نمایند اما در نهان و در دل خود، فقط به دنبال رانت جویی و سودطلبی هستند.

• رانت جویی به دلیل انفعال نهادهای ناظر در شرایط اضطراری

پدیدار به این پرسش که چگونه برای شرکت های خصولتی رانت ایجاد می گردد، این گونه پاسخ می دهد: این شرکت ها با ارتباطی که با بدنه دولت دارند، قیمت های خود را در شرایط اضطراری ارائه می نمایند و محصولاتی با قیمت های بالا را در حساب ها تهاتر می نمایند.او ادامه می دهد: رانت جویی به وسیله حضور نمایندگان بخش های دولتی در این گونه شرکت ها و از همه مهم تر عدم نظارت سازمان های مسئول بر قیمت فروش این گونه شرکت ها برای حضور در بازار رخ می دهد. مکانیسم کنترل قیمت ها با سازمان حمایت از فراورینماینده و مصرف نماینده است. یا در خصوص کالاهای اساسی این وظیفه بر عهده شورای رقابت است که عملا در شرایط اضطراری منفعلانه عمل می نمایند. از طرفی اعمال قدرت شرکت هایی مثل یک شرکت خودروسازی در تبادل رانت بر هیچ کسی پوشیده نیست.