با آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف ایران آشنا شوید - مجله صادق ویلا

به گزارش نمناک، نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جای مانده از دوران باستان است که از آن موقع تا کنون اقوام مختلف ایرانی همه ساله با نو شدن سال، نوروز را جشن می گیرند.

آداب و رسوم نوروز در منطقه ها مختلفی از ایران با یکدیگر فرق دارد زیرا در کشور عزیزمان قوم های مختلفی با فرهنگ های متفاوت وجود دارد. در در آستانه فرا رسیدن عید نوروز شما را آداب نوروزی بعضی استان های کشور به طور خلاصه آشنا خواهیم کرد.

نگاهی به آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف ایران

آداب و رسوم نوروز در مرکز

در تهران شب سال نو غذایی پرقوت و گرم نماینده مزاج به نام رشته پلو که با رشته پلویی با خرما و کشمش سرخ نموده درست می شود، آماده می شود که تهیه و خوردن آن آدابی دارد.

رشته پلو ابتدا برای سرپرست خانواده که مسئله ای در کسب و کار خود داشت، کشیده می شد تا سررشته کار تا آخر سال در دستش باشد. در هنگام تهیه این غذا اگر دختری بخت بسته ای در خانه وجود داشت، او ابتدا زیر دیگ را روشن و هنگام کشیدن غذا در دیگ را باز می کرد اما باید او هنگام کشیدن پلو از خانه بیرون می رفت و پشت در می ایستاد تا مادر یا مادربزرگش با یک بشقاب رشته پلو پشت در رفته و از او می پرسید کی هستی؟ سپس او باید در پاسخ می گفت باز کن و مادر پس از گشودن در به او بشقاب رشته پلو را می داد تا دو قاشق از آن را در پشت در بخورد و بعد داخل خانه آید تا بختش در سال نو باز شود.

برای برطرف بی پولی نیز افراد رشته خشک نموده این پلو، را داخل کیف قرار می دادند.

آداب و رسوم نوروز در البرز

در البرز به چهار شنبه آخر سال یا همان چهارشنبه سوری کل چارشنبک یعنی چهارشنبه بی اهمیت می گفتند. دلیل این نامگذاری این است که ایرانیان قدیم در 5 روز آخرسال دست از کار بر می داشتند و کار خود را تعطیل می کردند.

بعلاوه در البرز رسم بود که زنان محله در اسفندماه به یاری هم خانه تکانی می کردند، در گویش البرزی ها به این کار یور می گفتند.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان شرقی

در آذربایجان شرقی به چهارشنبه آخر سال چرشنبه خاتون می گویند. در روستاهای این استان، زنان در چهارشنبه سوری بالای اجاق خوراک پزی شکل زنی زیبا را می کشند و زیر آن یک آینه و شانه می گذارند تا زمان آمدن چرشنبه خاتون او بتواند موهایش را شانه بزند. این بر بارور شدن زمین در آخرین روزهای اسفند تاکید دارد.

بعلاوه مردم آذربایجان شرقی صبح آخرین چهارشنبه سوری بر سر آب رفته و کوزه ها را پر می کردند و از روی آن می پریدند و می خوادند:

آتیل ماتیل چرشنبه (عاطل و باطل شود چهارشنبه)

بختیم آچیل چرشنبه (بختم باز شود چهارشنبه)

گاهی هم دام ها را ازروی آب عبور می دادند و از آب چشمه که در کوزه ها پر می کردند ، برای روشن کردن سماور، خمیر کردن نان یا پختن غذا استفاده می کردند.

در این استان برای چهارشنبه آخر سال غذایی مانند شب برنج سفید می پزند و آن را با آجیل و شیرنی بر سفره می گذارند . درست کردن هفت نوع خوراکی شیرین در این روز مرسوم است.

رسم شال اندازی نیز یکی از رسوم آذربایجان شرقیاست که در آن پسران جوان و نوجوان شالی را از سوراخ بالای بام پایین می انداختند. در گوشه شال صاحب خانه مقداری آجیل و شیرینی می بست تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر ، دختری را می خواست شال را پایین می انداخت و بالا نمی کشید. اگر خانواده دختر راضی بودند نشانه ای به شال می بستند.

در چهارشنبه سوری بعلاوه خانواده داماد میوه و شیرینی برای تازه عروس می فرستادند.

برای دادن مژده فرارسیدن نوروز و بهار سایاچی ها در روستاها و شهرها اجرا می شده است.

در بعضی منطقه ها آذربایجان شرقی، مردم کوزه یا کاسه ای آب را نزد روحانی می برند تا روحانی چهل بار سوره یاسین را به آن بخواند و فوت کند تا آب تبرک شود. سپس این آب تبرک شده را برای برکت و باروی به گوشه کنار خانه و بر دام ها و محصولات می پاشیدند.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان غربی

از رسم های زیبای نوروزی در آذربایجان غربی رسم تکم چیها است . تکم چی ، تکم (بز ساخته شده از قطعات چوب) را چند روز قبل از عید در کوچه ها می چرخاندند و به ترکی اشعاری می خواندند و از مردم پاداش می گرفتند.

مردم آذربایجان غربی اسفندماه را بایرام آیئی (ماه عید) و هفته اول اسفند ماه را چیله قووان یعنی هفته ای که چله زمستان را فراری می دهد یا یالانچی چارشنبه چهارشنبه دروغین می نامیدند.

آنها به چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه کوله چارشنبه یعنی چهارشنبه کوتاه می گفتند و به سومین چهارشنبه موشتولوقچی چارشنبه چهارشنبه پیغام آور یا قره چارشنبه چهارشنبه سیاه یا بزرگ یا خبرچی چارشنبه می گفتند.

آنها در آخرین چهارشنبه سال لباس های تمیز و تازه می پوشیدند و کوزه ای نو را در صبح روز چهارشنبه آخر سال پر آب تازه می کردند و چایی صبحانه روز چهارشنبه شان را با آن آب درست می کردند تا بختشان باز و نیکو شود.

مرنام شال اندازیاز دیگر مرنام آذربایجان غربی بوده است . برای باز شدن بخت دختران در این استان از مرنام بسیار قدیم، دختران دم بخت به دستمال یا چارقد خود گره می زدند و از اولین رهگذر می خواستند گره را بگشاید تا گره از کارشان باز شود. بیرون رفتن از خانه و پرکردن کوزه آب از مرنام مرسوم بخت گشایی بود.

فالگوش ایستادن نیز رسم دیگر مردم آذربایجان غربی است که زنان در مکانی خارج از دید پنهان می شدند و کلیدی زیر پای خود می گذاشتند و به سخنان مردم گوش می دادند و تفال می زدند.

آداب و رسوم نوروز در چهارمحال بختیاری

در چهارمحال بختیاری زنان و بچه ها اولین شنبه سال نو به بیرون از خانه می فرایند و گیاهان خوراکی تازه را می چینند تا بدی، پلیدی از مزارع و باغات آنها دور شود . به این رسم شنبه گردی - شنبه گردش می گویند که بیش تر خاص زنان و بچه ها است و خانواده ها بیرون نمی فرایند. در این رسم دختران به امید باز شدن بخت سبزه گره می زنند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان جنوبی

مرنام شام نوروزی از مرنامات اهالی خراسان جنوبی است که در آن خانواده داماد برای تازه عروس عقدنموده خود به مبارکی سال نو هدایایی مثل لباس، کفش و کیف و برنج، گوشت و ... می برد و خانواده عروس با مواد خوراکی در ایام نوروز شام یا نهاری تهیه می نماید و آن ها را به خانه خود دعوت می نمایند تا ارتباطات مستحکم شود.

آداب و رسوم نوروز در خراسان رضوی

در خراسان رضوی مردم چند لحظه قبل از تحویل سال آب جوجه خروس یا شیر می خورند زیرا معتقدند با خوردن آب جوجه خروس در طی سال پوست بدنشان لطیف و درخشان و با خوردن شیر، پوست بدنشان سفید و نرم خواهد شد.

بعضی از مردم نیز برای کسب روزی و ثروت، هنگام نشستن دور سفره سکه یا چند دانه برنج یا یک گوخدا (خرخاکی) در مشت می گرفتند یا کله جوجه خروس قرار می دادند و مردان سر مرغ و دل و جگر و سنگدان و گردن پخته شده می خوردند.

برای اینکه در طول سال رزق و روزی حلال نصیبشان شود، از کوکویی که از شب آخر سال کهنه مانده بود، مقداری می خوردند تا دیگر از کو ؟ کو ؟ گفتن در طول سال آسوده گردند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان شمالی

یکی از آیین های دایمی در خراسان شمالی مرنام کوزه شکنی است؛ در این رسم کوزه ای را مقداری آب می نمایند و درون آن سکه پول می اندازند، سپس آن را یکی از اعضای خانواده که معمولا پسر خانواده است ، از پشت بام به پایین پرت می نماید تا کوزه شکسته و آب آن پاشیده شود .آنها شکستن کوزه را نشانه آلودگی ها و اندوه های یکساله می دانستند.

بعلاوه آنها برای رهایی از آلودگی ها، ظرفهای مسی خود را به مس گرها می دادند و سفید می کردند.

آداب و رسوم نوروز در زنجان

در روزهای قبل از سال نو زنجانی ها برای رنگ کردن دیوارهای کاه گلی ، گچ سفید از دشت و کوهستان آورده و آن را با آب مخلوط می کردند و با جارو بر روی دیواها می پاشیدند. سپس خاک زرد را روی آتش گذاشته تا قرمز شود و با دست بر روی دیوار نقش هایی از گل و درخت می کشیدند.

آداب و رسوم نوروز در سیستان و بلوچستان

در سیستان و بلوچستان مردم تمامی ظروف سفالی که در طول سال بهره برداری می شد را به بالای بام برده و می شکستند زیرا معتقد بودند ارواح پلید که درون آن ها جای گرفته اند، سبب ناخوشی خانواده و اعضای آن می شود.

به سیزده به در در بلوچستان سفر به در می گویند و افراد اعتقاد دارند روح های پلید، جن ها و مصیبت ها که ازهر روزنه ای وارد خانه مردم شده و از تمیزی و خوش بویی گریزان هستند باید در این چند روز با خانه تکانی و سوزاندن مواد خوش بویی به نام سوچکی از خانه خارج شوند.

بچه ها قبل از سفر به صورت گروهی دور خانه ها می چرخند و می خوانند سفر خطر بلا بدر تا پلیدی ها و روح های شیطانی از خانه دور شوند.

آداب و رسوم نوروز در فارس

در شیراز آداب و رسوم خاصی برگزار می شود، آنها برای درخت نارنج خود مرنام عروسی می گیرند . بدین معنی که اگر درخت آنها بار کمی بدهد ، زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت می نماید سپس زن صاحبخانه اره ای برمی دارد تا شاخه های درخت را ببرد اما یکی از زنان همسایه واسطه می شود و نمی گذارد او این کار را انجام دهد.

سپس روی درخت تور بسیار نازکی می کشند و شکر پنیر روی آن می پاشند، کِل می زنند، با خواندن واسونک شادی می نمایند . این مرنام برای این برگزار می شود تا آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج زیادی دهد.

آداب و رسوم نوروز در کرمانشاه

رسم آب پاشی به یک دیگر، آب تنی و شست وشوی خود با آب از دیگر مرنام کهن ایرانیان در نوروز است زیرا مردم می خواهند با آب پاشی به خود، یا آب تنی آلودگی های آتش و زمستان را بزدایند و خود را تطهیر و پاکیزه نمایند. این رسم هنوز میان گروهی از مردم پاکستان نیز رایج است. در جشن چهارشنبه سوری نیز می توان بقایای این رسم را دید.

آداب و رسوم نوروز در کرمان

در کرمان هنگام تحویل سال آش رشته می پزند و و رشته آش را زمان تحویل سال درون آن می ریزند تا سرانجام سال رشته کارها در دستشان باشد. در بعضی نقاط خانم ها خود رشته بریده و آش درست می نمایند.

کرمانی ها معتقدند در زم ان ت ح وی ل س ال آب ه ا ج ار در ی ک ل ح ظه م ی ای س ت ن د. در بعضی م ن اطق اس ت ان ک رم ان ب ا ز ع ف ران و گ لاب ب ر ب دن ه ی ک ک اس ه چ ی ن ی دع ای م خ ص وص ت ح وی ل س ال ر ا م ی ن وی س ن د و با آن ش رب ت درس ت م ی ک ن ن د و تمام اعضای خانواده این شربت را می نوشند تا تمام طول سال سلامت باشند.

آداب و رسوم نوروز در کهگیلویه و بویر احمد

از آیین سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد چاله گرم کنون یا سفره پرکنون است که در نخستین شب سال برگزار می شود. برای پر خیر و برکت بودن سال نو هر خانواده سفره خود را پر از نان تازه نموده و با پخت غذاهای سنتی مانند شله ماش، شله عدس، شله بادام، شله کنجد چاله یا اجاق خود را گرم نگه می دارد.

آداب و رسوم نوروز در گیلان

در گیلان قبل از حلول سال نو نمایش عروس گوله همراه با آواز ریتمیک برگزار می شود . بازیگران این نمایش سه نفر هستند :غول، پیربابو و نازخانم

نقش نازخانم را پسر جوان با پوشیدن لباس زنانه اجرا می کرد. پیر بابو یا کوسه پیرمردی بود که سر تصاحب نازخانم با غول به جنگ و جدل می پرداخت. غول نیز برای خود کلاهی از کلوش (ساقه برنج) درست می کرد و خود را با زنگوله ها و چماق می آراست تا عجیب به نظر برسد.

این گروه به منازل مختلف می رفرایند و به صاحب خانه سال نو را تبریک می گویند و از او هدایایی دریافت می نمایند.

آداب و رسوم نوروز در یزد

در یزد آخرین شب سال روی پشت بام آتش روشن می کردند که به آن آتش رو بوم کردن می گفتند و معتقد بودند با این کار سرما و سوزش زمستان را از بین می برند.

یزدی ها 10 روز مانده به نوروز را پنجه کوچک و 10 روز بعد از نوروز را پنجه بزرگ می گفتند و در پنجه بزرگ مرنام های مختلفی مانند چهارشنبه سوری، کوزه شکستن، پختن آش رشته، پختن نان شیرین، آماده کردن سفره هفت سین، خانه تکانی و خریدن لباس نو انجام می دادند.

آداب و رسوم نوروز در لرستان

در لرستان هنگام تحویل سال برای آمدن باوُ نوروز درب خانه خود را باز می گذاشتند. باوُ نوروز هنگام تحویل سال آن چه بر سفره موجود بود را بین افراد تقسیم می کرد و برکت سال آن خانه را معین و معین می کرد و اگر درها بسته بودند، باوُ نوروز پشت درمی ماند. مردم لرستان به جای روز سیزده بدر در روز 14 به دامان طبیعت می رفتند.

در لرستان آیین کوسه سوار یا ننه پیره برگزار می شد. مردم ننه پیره را عامل سرمای سخت و مرگ ومیر در اواخر زمستان می دانستند . آنها در این آیین مردی بدون ریش را می آوردند و از او سواری می گرفتند تا نشان دهند که ننه پیره کاری دیگر نمی تواند انجام دهد.

آداب و رسوم نوروز در همدان

در همدان نیز روزهای قبل از عید، کوسه و زن کوسه که مانند حاجی فیروز پیغام آورن شادی نوروزی و بهار بودند ، در نقش زن و شوهر چوپان با ساز و دهل از روستاها به به شهر می آمدند و تعدادی از بچه ها در پی آن ها راه افتاده و وارد هر خانه ای که در آن باز بود، می شدند. آنها بعد از وارد شدن به خانه اعیان و اشراف آغاز به حرکات جالب و خنده دار و پایکوبی و پای کوبی می کردند. این گروه از صاحبخانه ها پاداش نقدی یا غیر نقدی دریافت می کردند.

تمام اندام کوسه و زن کوسه پوشیده شده و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینی آنها باز بود و روی لباس کوسه منگوله دوخته شده بود و چوب بلندی یک سر برجسته در دست او قرار داشت که به آن قورچنگ می گفتند. زن کوسه هم یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ به نام تنبان قری می پوشید.

بعلاوه از غذاهای پیش از نوروزی همدان قوت خدر نبی یا غذای خضر نبی است که از ترکیب نان خشک، گردو، پنیر و شیر تهیه می شود و مردم باور بر این باورند که هرکس این غذا را بخورد، حضرت خضر بر او نظر دارد.

جشن نوروز در میان ترکمن ها

در ترکمن صحرا، پس از خانه تکانی، برای برکت دار شدن خانه ، نخ سفید و سیاه را با هم می بافند و بین آن اسپند، نظر چشم، منجوق، نمک و داغدان قرار داده و در خانه می آویزند. آنها در چهارشنبه آخر سال موی سر پسرها را تراشیده و مقداری مو را در دو طرف سر، روی گوش یا پشت سرها باقی می گذاشتند و به آن قولپاق می گفتند.

آنها در چهارشنبه سوری به صحرا ها رفته و به چشمه های آب را به فال نیک می گرفتند و برای دفع بدی ها در راه بازگشت، سنگریزه بر داشته و هفت بار به طرفی غیر از قبله پرتاب می کردند.

جشن نوروز در میان بوشهری ها

یکی از جالب ترین سفره ها در میان اقوام مختلف سفره هفت سین بوشهری ها است. آنها علاوه بر سفره هفت سین، یک سفره هفت میم دارند که متشکل است از ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی. از رسوم نوروزی مردم جنوب کشورمان علاوه بر شیرینی های خانگی، تهیه قراپیچ و بی بی گلی است.

مرنام نوروزی قوچان

هفده روز پیش از آمدن بهار در قوچان مردم برای گردش به دشت و صحرا می فرایند و سنگی را در محلی قرار می دهند سپس بعد از یک یا دو هفته به سراغ همان سنگ می فرایند؛ اگر در زیر سنگ گیاهی روییده و یا حشره ای باشد ، آنها سال پر خیر و برکتی در پیش رو خواهند داشت.

آنها در چهارشنبه سوری آش هفت رنگ می پزند و هفت چیز نخود، لوبیا، عدس، سبزی و غیره در آن می ریزند. بعلاوه پس از پخته شدن آش، مهره ای در آن می اندازند که اگر کسی آن را بیابد، برکت به خانواده او روی می آورد.

در فرهنگ قوچانی ها دو روز مانده به شب اول فروردین را روز عرفه یا روز اموات می نامند و در این روز به یاد درگذشتگان شیر برنج درست می نمایند و خیرات می دهند.