از کار افتادن کلیه - مجله صادق ویلا

خبرنگاران | سرویس سلامت - به کاهش تدریجی عملکرد مفید کلیه، بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کلیوی و یا در اصطلاح عامیانه از کار افتادن کلیه گفته می شود. کلیه ها مواد و مایعات اضافی موجود در خون را تصفیه و از طریق ادرار دفع می کنند. با از کار افتادن کلیه ها مایعات، الکترولیت ها و مواد زائد خطرناک در بدن تجمع پیدا می کنند. در مراحل اولیه بیماری، ممکن است شاهد علائم محسوسی باشید. از کار افتادن کلیه به زمانی گفته می شود که در عملکرد کلیه اختلال بسیار زیادی ایجاد شود. برای درمان این عارضه سعی می شود که پیشرفت بیماری را با کنترل علل اصلی کاهش دهند. این بیماری ممکن است تا جایی پیشرفت کند که بدون دیالیز یا پیوند کلیه، بیمار قادر به ادامه زندگی نباشد.

علائم از کار افتادن کلیه

نشانه های این بیماری به مرور زمان یا به علت بیماری های دیگر ممکن اسا بروز کنند. اما از آنجایی که کلیه ها بسیار انعطاف پذیر هستند و می توانند نقص خود را جبران کنند، این احتمال وجود دارد، تا زمانی که کلیه ها به شدت آسیب نبینند، هیچ علامتی از خود نشان ندهند. در مجموع، علائم از کار افتادن کلیه عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• بی اشتهایی
• خستگی و ضعف
• اختلال در خواب
• تغییر در میزان ادرار
• کاهش هوشکمک ذهنی
• انقباض ناگهانی و گرفتگی عضلات
• ورم پا و مچ پا
• خارش مداوم
• ایجاد درد در قفسه سینه، به علت تجمع مایعات در اطراف قلب
• تنگی نفس، به علت تجمع مایعات در ریه
• فشار خون بالا که به سختی کنترل شود

علت از کار افتادن کلیه چیست؟

بیماری مزمن کلیه زمانی اتفاق می افتد که عملکرد کلیه به علت بیماری یا شرایط بالینی مختل شود. این امر به از بین رفتن کلیه در طی چند ماه یا چند سال منجر می شود. عوامل زیر باعث از کار افتادن کلیه می شوند:

• دیابت نوع 1 یا 2
• فشار خون بالا
• گلومرولونفریت: التهاب واحد های تصفیه کننده کلیه (گلومرول)
• نفریت بینابینی: التهاب لوله های کلیه
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• انسداد دستگاه ادراری: به علت بزرگ شدن غده پروستات، سنگ کلیه و برخی از سرطان ها
• ریفلاکس وزیکویورترال: برگشت ادرار از مثانه به طرف کلیه ها
• عفونت کلیه معروف به پیلونفریت

عوامل افزایش دهنده خطر از کار افتادن کلیه

عواملی که احتمال ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش می دهند، عبارتند از:

• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری های قلبی-عروقی
• سیگار کشیدن
• چاقی مفرط
• سابقه خانوادگی
• ساختار غیر طبیعی کلیه
• افزایش سن

عوارض جانبی از کار افتادن کلیه

بیماری مزمن کلیه می تواند تمام قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. عوارض احتمالی آن می تواند شامل موارد زیر شود:

• احتباس مایعات در بدن که می تواند منجر به تورم در دست و پا، فشار خون بالا یا تجمع آب در ریه (ادم ریوی) شود.
• افزایش ناگهانی میزان پتاسیم در خون (هیپرکالمی)، که می تواند در عملکرد قلب اختلال ایجاد کرده و منجر به مرگ شود.
• بیماری های قلبی- عروقی
• ضعیف شدن استخوان ها و افزایش خطر شکستگی استخوان
• کم خونی
• کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ یا کاهش باروری
• اختلال در دستگاه عصبی که می تواند منجر به عدم تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود.
• تضعیف سیستم ایمنی بدن که احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهد.
• پریکاردیت - التهاب و تورم غشای دور قلب
• عوارض بارداری که می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد.
• آسیب جبران ناپذیر به کلیه ها (مرحله نهایی بیماری کلیوی)، که فرد برای زنده ماندن نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.

راه های پیشگیری از این بیماری

برای کاهش احتمال از کار افتادن کلیه موارد زیر را رعایت کنید:

1. مصرف درست دارو های ضد درد: اگر از دارو های ضد درد مانند آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن استفاده می کنید، حتما آن ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید، زیرا مصرف بیش از حد این دارو ها می تواند به کلیه آسیب برساند. اگر دچار بیماری کلیه هستید، بهتر است که درباره مصرف این دارو ها با پزشک خود مشورت کنید.

2. داشتن وزن مناسب:اگر وزن شما مناسب است، سعی کنید با فعالیت های منظم، تناسب اندام خود را حفظ کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، با به کارگیری روش های سالم، وزن خود را کم کنید.

3. کنترل شرایط بالینی:اگر دچار بیماری هستید که احتمال ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد، حتما تحت نظر پزشک قرار بگیرید.

4. دوری و ترک سیگار: سیگار می تواند به کلیه ها آسیب رسانده و بیماری کلیوی را وخیم تر کند. سعی کنید با مشاوره و دارو، سیگار را ترک کنید.

تشخیص بیماری مزمن کلیه

برای تشخیص بیماری مزمن کلیه، پزشک ابتدا سوال هایی را از شما خواهد پرسید. سابقه خانوادگی، داشتن فشار خون بالا، مصرف دارو های خاص و تغییر در ادرار مهمترین سوالات متخصص است. پزشک شما را معاینه فیزیکی کرده و علائم مرتبط با مسائل قلبی-عروقی را بررسی خواهد کرد. علاوه بر این، احتمالا آزمایش های خاصی نیز برای شما تجویز خواهد شد:

• آزمایش خون: میزان کراتینین و اوره خون بررسی خواهد شد.
• آزمایش ادرار: با تجزیه و تحلیل نمونه ادرار، می توان ناهنجاری ها و علت بروز بیماری مزمن کلیه را تشخیص داد.
• آزمایش های تصویری: با استفاده از سونوگرافی، ساختار و اندازه کلیه ها بررسی خواهند شد.
• نمونه برداری از کلیه: پزشک برای تشخیص علت بیماری، ممکن است بیوپسی کلیه را تجویز کند.

درمان از کار افتادن کلیه

بسته به علت بیماری، برخی از انواع بیماری های کلیوی قابل درمان هستند. هرچند، بیماری مزمن کلیه معمولا درمان ندارد. به طور کلی، شیوه درمان شامل اقداماتی برای کنترل علائم، کاهش عوارض و کاهش پیشرفت بیماری است.

درمان عوارض

• دارو های فشار خون بالا. افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است دچار فشار خون بالا شوند. پزشک برای کاهش فشار خون و حفظ عملکرد کلیه، احتمالا مصرف مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) و یا مسدودکننده های گیرنده آنژیوتانسین II را تجویز خواهد کرد. این دارو ها در ابتدا عملکرد کلیه را کاهش داده و میزان الکترولیت را تغییر می دهند، بنابراین برای نظارت بر شرایط بیمار، نیاز به آزمایش های خون مکرر خواهد بود. همچنین قرص ادرار آور و رژیم غذایی کم نمک نیز برای بیمار تجویز خواهد شد.
• مصرف دارو برای کاهش میزان کلسترول. پزشک برای کاهش کلسترول، دارو هایی مانند قرص آتورواستاتین را تجویز خواهد کرد. میزان بالای کلسترول می تواند منجر به بیماری قلبی شود.
• مصرف دارو برای کم خونی. پزشک احتمالا مکمل های هورمون اریتروپویتین را به همراه قرص آهن تجویز خواهد کرد. این مکمل ها به تولید بیشتر گلبول های قرمز کمک کرده و ممکن است خستگی و ضعف ناشی از کم خونی را نیز کاهش دهند.
• دارو برای از بین بردن تورم. با مصرف برخی دارو های ادرار آور مانند دیورتیک، می توان به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کرد.
• دارو برای محافظت از استخوان. برای جلوگیری از ضعف استخوان و کاهش خطر شکستگی، پزشک مکمل های کلسیم و ویتامین D را تجویز خواهد کرد.
• کاهش میزان پروتئین در رژیم غذایی. برای کاهش میزان فعالیت کلیه در تصفیه مواد غذایی، ممکن است پزشک توصیه کند که پروتئین کمتری مصرف کنید.

درمان این بیماری کلیوی در مرحله نهایی

در مرحله نهایی از کار افتادن کلیه، کلیه ها دیگر قادر به دفع مواد زائد و مایعات نیستند و در نتیجه بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه خواهد داشت:

دیالیز

دیالیز به طور مصنوعی، مواد زائد و مایعات را از خون دفع می کند. در همودیالیز، یک دستگاه، مواد زائد و مایعات را تصفیه می کند. در دیالیز صفاقی، لوله ای نازک (کاتتر) به درون شکم فرستاده شده که حفره شکمی را با محلول دیالیز پُر کرده و مواد زائد و مایعات اضافی را جذب می کند. سپس این محلول همراه با مواد زائد از بدن دفع می شوند.

پیوند کلیه

در پیوند کلیه، از اهدا کننده متوفی یا زنده، یک کلیه سالم به بیمار داده می شود. در این شرایط، بیمار باید تا آخر عمر دارو مصرف کرده تا بدن، کلیه پیوندی را پس نزند. کسانی که نمی خواهند دیالیز یا پیوند کلیه شوند، می توانند از اقدامات و درمان محافظه کارانه برای درمان بیماری خود استفاده کنند. هرچند، اگر دیالیز یا پیوند کلیه انجام ندهند، معمولا تا چند ماه بیشتر زنده نخواهند ماند.

تغییر شیوه زندگی

با پیروی از یک رژیم غذایی سالم می توان به بهبود عملکرد کلیه کمک کرد. بسته به شرایط، عملکرد کلیه و سلامت کلی بیمار، متخصص تغذیه ممکن است مواد زیر را توصیه کند:

• عدم مصرف نمک: افراد مبتلا به بیماری کلیه باید میزان سدیم مصرفی خود را کاهش دهند. بدین منظور، از مصرف غذا های آماده مانند انواع کنسروها، فست فود ها و پنیر و گوشت فرآوری شده اجتناب کنید.
• مصرف غذاهای حاوی پتاسیم کم: از مصرف غذا هایی با پتاسیم بالا، مانند موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی اجتناب کنید. غذا های حاوی پتاسیم کم عبارتند از سیب، کلم، هویج، لوبیا سبز، انگور و توت فرنگی.
• کاهش مصرف پروتئین: غذا های حاوی پروتئین بالا عبارتند از گوشت کم چرب، تخم مرغ، شیر، پنیر و لوبیا. غذا های حاوی پروتئین کم عبارتند از سبزیجات، میوه ها، نان و غلات.

برگرفته از: mayoclinic