موسوی گرمارودی: خرمشاهی، کدخدای وادی طنز، نثر او شیطان است - مجله صادق ویلا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرنگاران، علی موسوی گرمارودی شاعر و پژوهشگر ادبی در نشست نقد و بررسی کتاب طنز و تراژدی بهاء الدین خرمشاهی با اشاره به نسبت طنز و تراژدی اظهار کرد: در مورد طنز و نسبت آن با تراژدی، هنوز هم نظر من همان است که در آغاز کتاب دگرخند خود، دوازده سال پیش ضمن بحث از داستان تراژیک و داستان کمیک گفته ام که در تراژدی، قهرمان ها فراتر از واقعیت مطرح می شوند و در کمدی فروتر از واقعیت؛ این سخن را در مورد هر مفهوم تراژدیک یا کمدیک یا به تعبیر استاد خرمشاهی طنز و تراژدی هم می توان گفت.

وی ادامه داد: طنز یا کمدی غالبا بازیافت یک واقعیت در سطحی فروتر از واقعیت است و در تعریف آن می توان گفت: کمدی عبارت است از بیان یا گزارش یا عرضه یک پدیده حیاتی، انسانی یا اجتماعی در سطحی فروتر از واقعیت.

وی با اشاره به شعر خجندی گفت: طنز در طول تاریخ ایران و در محیط های حاکمیت جابرانه، بیشتر رسانه انتقاد از ستم بوده است، مانند نمونه شعری کمال خجندی که می گوید: گر بنالم چو نی، انگشت منه بر حرفم، هر که زخمی خورد، البته فغانی دارد

موسوی گرمارودی افزود: طنز، فریاد کسی است که با نگاهی از ژرفا زخم هایی را بر تن جامعه و مردم می بیند و درد آن را بر تن خویش حس می کند. از این رو ناگزیر فریاد می زند، اما چون حنجره ای زیبا دارد که همان قریحه طنز اوست مثل قناری فریادش به گوش ما شنیدنی و زیباست.

این پژوهشگر به حکمت و خرد در طنز اشاره کرد و شرح داد: طنز هم گریزگاه نسبتا امن و هم تازیانه خرد و هم حکمت شادان و هم منش سقراطی است. البته وجه آموزشی آن را هم نباید نادیده گرفت. سنایی در حدیقه الحقیقه از این جنبه آموزشی طنز و هزل صریح تر سخن می گوید: هزل من، هزل نیست، تعلیم است

وی شرح داد: استاد خرمشاهی چند نمونه از ملغمه توامان طنز و تراژدی در کتاب حاضر به دست داده اند و با آنکه نمونه های طنز و هزل محض در آن بسی بیشتر از ملغمه طنز و تراژدی است، اما تکیه ذهنی استاد بر همین نوع اخیر است و چنان که خود نوشته اند: رهبرد مولف اصولا در کتاب بیشتر عرف گرایانه و مصداق جویانه است نه تحلیل علمی. اما در ارائه همین مصداق ها از ادبیات گذشته هم برخی نمونه ها از نوع طنز و تراژدی توامان به دست داده اند مانند سعدی.

این شاعر با اشاره به طنزپردازانی چون سنایی و سوزنی، اعلام نمود: پس از سنایی باید از سوزنی در قرن ششم نام برد، و احیانا از امیر معزی که من دست کم یک شعر طنز از او به یاد دارم. دیگری اوحدالدین محمد انوری است که یکی از بزرگ ترین قصیده سرایان این قرن بوده و طنز بخش مهمی از اشعار این قرن را تشکیل می دهد.

به گفته گرمارودی کتاب خرمشاهی دنباله کتاب های عبیدزاکانی و مشفقی بخارایی است که با نثر درخشان و روشنی به کتاب خوانان دوستدار طنز تقدیم شده است.

وی خرمشاهی را کدخدای وادی طنز نامید و گفت: اگر بخواهم نثر استاد خرمشاهی را در همه آثار ایشان با چند کلمه پیاپی طراحی کنم، مانند پیرنگی که نقاشان نخست با مداد روی بوم می کشند، باید بگویم نثر او روشن، روان و بی گیر و گره، آرام و استوار گاهی به اقتضای مقام فخیم، گاهی با اقتضایی دیگر شاد و حتی شیطان ولی همیشه و با هر فرصت که پیش آید همراه با طنز است. البته هر چه طنزش کم رنگ تر، تاثیرش بیشتر.