تیم برتون؛ خالق سینمای فانتزی هالیوود - مجله صادق ویلا

گروه فرهنگ و هنر خبرنگاران- زهرا قربانی رضوان؛ تیم برتون متولد 25 اوت 1958 کارگردان، تهیه نماینده، نویسنده، طراح، نقاش و شاعر آمریکایی است. تیم برتون در کالیفرنیا به دنیا آمده. خانه کودکی او در منطقه برنیک واقع شده بود. منطقه ای که در قطب صنعت فیلم و تلویزیون هالیوود به شمار می رفت. علاقه و استعداد او در کودکی کشف شد آن هم با تماشای فیلم های ترسناک و علمی تخیلی، همین امر سبب شد در نوجوانی خود دست به دوربین گردد و پویانمایی هایی به روش استاپ موشن بسازد. تجربه فیلم های ابتدایی او با انیمیشن شروع شد، اما در ادامه شخصیت ها انیمیشنی وارد دنیای سینمایی او شدند. او توانست در جوانی بصورت حرفه ای وارد مدرسه هنر های کالیفرنیا گردد و در استودیوی والت دیزنی تجربه کاری خود را شروع کند.

کارگردانی با سبک منحصر به فرد و ویژه که معروف به طراحی شخصیت های خارق العاده عجیب و فرق دارد و جز یکی از برجسته ترین کارگردانان هالیوود به شمار می آید. از جمله فیلم های پیروز او می توان به ادوارد دست قیچی، عروس مرده، بتمن، سیاره میمون ها، چارلی و کارخانه شکلات سازی، آلیس در سرزمین عجایب اشاره نمود.

علاقه و گرایش خاص برتون به رومانس گوتیک در مایه های اصلی کارش مشهود است که ریشه در دوران کودکی اش دارد. همین سبب شد تا او قصه گویی فوق العاده باشد. تعلق او به ژانر و سینمای اکسپرسیونیسم در اولین انیمیشنش به نام سیاه و سفید دیده می گردد. ترکیب تمام این عوامل باعث پیدایش دنیای برتون شد که در سینمای حال حاضر منحصر به فرد است. او دنیای کمیک استیریپ را وارد سینما کرد و تخیل و سورئالیست را دستمایه آثارش قرار داد. توانایی تیم برتون سبب شد تا تهیه نمایندگان زیادی به او پیشنهاد ساخت فیلم دهند بنابراین اولین فیلم او با بودجه زیاد به نام بتمن کلید خورد. در طول ساخت این فیلم سینمایی برتون دچار مسائل بسیار فراوانی شد و از آن به عنوان شکنجه و بدترین تجربه اش یاد کرد.

ادوارد دست قیچی نام متفاوت ترین و نخستین فیلم به کارگردانی تیم برتون بود که نویسندگی آن را نیز خود او با همکاری کارولین تامسن برعهده داشت. این فیلم نشان دهنده اوج خلاقیت و نگاه متفاوت این کارگردان است. فیلم دست قیچی امضا تیم برتون است. داستان درباره شخصی به نام ادوراد است که به دست پیرمردی مخترع ساخته شده است و به جای انگشتان دست قیچی دارد. پیرمرد قبل از تکمیل ادوارد از دنیا می رود و او در قلعه متروک تنها می ماند تا جایی که او به شهر می آید و با اتفاقات عجیبی رو به رو می گردد.

در فیلم ادوارد دست قیچی ترکیبی از سمبولیسم و رویکرد روانکاوی دیده می گردد. قیچی که در دستان او است نماد قابلیت های او و مسائلی است که برایش ایجاد می نماید. در فلش بک های فیلم شاهد ساختن مجسمه های یخی هستیم و کوشش برای نشان دادن عواطف این شخصیت با دستان قیچی حالت خود دیگران را زخمی می نماید و دچار اتفاقات تلخی می گردد. می توان گفت برتون این نکته ای غم انگیز را می گوید که فرد اینچنینی از داشتن عملکرد مطلوب عاجز است و برای اینکه به کسی آسیبی نزند باید در انزوا بماند. فیلم های برتون برآمده از درونی ترین احساسات و تجربه های او است. برای مثال فیلم ادوار دست قیچی که می توان گفت روایت دوران نوجوانی این کارگردان است زمانی که در ارتباط گرفت با جامعه دچار مشکل شده بود.

آلیس در سرزمین عجایب ترکیبی از فیلم و پویانمایی رایانه ای به سبک تخیلی در سال 2010 ساخته شد. آلیس در سرزمین عجایب همان چیزی است که تخیل خلاق بیننده را پرورش می دهد و فکر ها را به درون دنیای فانتزی می برد. تیم برتون با ترکیب انیمیشن و عروسک به خلق روایت خود پرداخته است. جذابیت روایت زمانی دوچندان می گردد که تصاویر گرافیکی و جلوه های ویژه نما ها را تکمیل می نمایند. شخصیت های مثبت و منفی با نمادپردازی رنگ ها به خوبی تعیین شده اند. شخصیت مثبت در فضای روحانی و نورانی و پاک زندگی می نماید، اما خواهرش که نقش پلیدی دارد با فضاسازی سیاه و قرمز نمادپردازی شده است. افرادی که در فضای منفی هستند به دستور ملکه صورت های خود را با ماسک هایی بزرگ نموده اند تا خود را شبیه چهره ای بدفرم ملکه نمایند.

چارلی و کارخانه شکلات سازی اقتباسی از کتابی به همین نام نوشته رولد دال است. پسرک فقیری به نام چارلی بعد از بردن جایزه ای که وونکا در شکلات هایش مخفی نموده بود به کارخانه شکلات سازی عجیب و غریب دعوت می گردد تا در کنار برنده گان دیگر فرایند ساخت شکلات ها و شیرینی های خاص ویلی وونکا را از نزدیک ببیند. او در آخر متوجه می گردد تمام داستان برای پیدا کردن جانشین بوده و ویلی وونکا میخواهد از بین برندگان یک نفر را انتخاب کند تا تمام کارخانه برای او گردد. صحنه های ابتدایی فیلم بیننده با چهار کودک و خلقیات آن ها به یکباره آشنا می گردد. آگوست پسری شکمو و حریص، ورونیکا دختری لوس که همه چیز را می خواهد، ویولت دختری که دائم آدامس میجود، مایک پسری که از جلوی تلویزیون تکان نمی خورد و چارلی قهرمان داستان. تمام شخصیت ها به صورت و کاریکاتوری معرفی می شوند و بیننده را ترغیب می نمایند تا پایان به تماشای فیلم بنشینند. ویلی ونکا شخصیت عجیب و غریب و ناآشنای داستان است که همین امر برگه برنده ای برای برتون محسوب می گردد. حال شخصیت عجیب در دنیای رنگارنگ و خارق العاده ای کارخانه به جذابیت داستان اضافه می گردد.

فیلم سیاره میمون ها در ژانر علمی- تخیلی در سال 2001 براساس رمان پیر بول ساخته شد. تیم برتون معتقد بود این فیلم درباره میمون ها و انسان ها است که رفتار تازه ای را نسبت به یکدیگر در پیش می گیرند. این فیلم درباره نگاه ما به خود و دنیای ما و برداشتمان از میمون ها است. آنان، چون به ما خیلی نزدیک و مشابه و در عین حال دور هستند مایه هراس ما می شوند. طرح قصه درباره یک سفر فضایی است در سال 2029 رخ می دهد. انسان ها و میمون هایی که از نظر ژنتیکی در آن ها تحولاتی ایجاد شده در این سفر همراه یکدیگر هستند، اما در اثر برخورد با یک طوفان الکترومغناطیسی در فضا گم می شوند. مارک خلبان سفینه است در سیاره میمون ها فرود می آید و در آنجا با میمونی روبه رو می گردد که فعال حقوق بشر است. دنیا میمون ها نسبت به انسان ها منسجم تر است.

تیم برتون برای ساخت این فیلم تحقیقات گسترده ای درباره رفتار میمون ها انجام داده است. برتون دراین باره می گوید: یک علت آنکه میمون ها تا به حال دوام آورده و نسل آن ها منقرض نشده این است که خیلی قوی اند. آن ها واقعا آن چیزی نیستند که بیشتر مردم فکر می نمایند. میمون ها می توانند خیلی ترسناک باشند. آن ها شاید به مردیم لبخند بزنند و زیبا و بانمک جلوه نمایند، اما در پس این برخورد محبت آمیز رفتار های تند و خشن تری نهفته است. در این فیلم حیوانات مکار و حیله گر هستند. تیم برتون در 5 مارس 2010 نشان افتخار شوالیه هنر و ادب را از وزیر فرهنگ فرانسه دریافت کرد.